შიდა ქართლი საქართველოს ისტორიულ-გეოგრაფიული რეგიონია, რომელიც ქვეყნის ცენტრალურ ნაწილში მდებარეობს. ეს არის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი რეგიონი ქართული კულტურის, ისტორიის და პოლიტიკის კონტექსტში.
გეოგრაფია:
მდებარეობა: შიდა ქართლი მოიცავს მდინარე მტკვრის ზემო დინების აუზს, ცენტრალურ საქართველოში. მას ესაზღვრება: სამხრეთით – სამცხე-ჯავახეთი, დასავლეთით – იმერეთი და რაჭა-ლეჩხუმი, ჩრდილოეთით – მცხეთა-მთიანეთი, აღმოსავლეთით – ქვემო ქართლი.
რელიეფი: რეგიონში ჭარბობს ვაკეები (შიდა ქართლის ვაკე) და მთისწინეთი. მნიშვნელოვანი მთათა სისტემებია: ლიხის ქედი, თრიალეთის ქედი.
დიდი ქალაქები: გორი (ადმინისტრაციული ცენტრი), ქაშური, კასპი, ქარელი, აგრეთვე ისტორიული დედაქალაქი მცხეთა (თანამედროვე მცხეთა-მთიანეთის რეგიონში).
ისტორია:
ანტიკური პერიოდი: შიდა ქართლი იყო ძველი ქართული სახელმწიფოებრიობის – იბერიის სამეფოს (ძვ. წ. IV საუკუნე – ახ. წ. VI საუკუნე) ცენტრი. მცხეთა იყო მისი დედაქალაქი.
საშუალო საუკუნეები: რეგიონი გაერთიანებული ქართული სამეფოს (XI–XV საუკუნეები) განუყოფელი ნაწილი იყო. აქ მდებარეობდა მნიშვნელოვანი სასახლეები, ტაძრები და ციხე-სიმაგრეები.
თანამედროვე ეპოქა: XIX საუკუნეში რუსეთის იმპერიის შემადგენლობაში შევიდა. საბჭოთა პერიოდში გორის რაიონი გახდა სტალინის (იოსებ ჯუღაშვილის) დაბადების ადგილი, რაც დღესაც იწვევს დისკუსიებს (მაგ., გორში სტალინის მუზეუმი).
რელიგიური ძეგლები:
მცხეთა: UNESCO-ს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლები – სვეტიცხოვლის საკათედრო ტაძარი და ჯვრის მონასტერი.
უფლისციხე: გორის მახლობლად მდებარე ქვის ქალაქი (ანტიკური პერიოდის გამოქვაბული დასახლება).
ატენის სიონი: VII საუკუნის ტაძარი, ცნობილი უნიკალური ფრესკებით.
ისტორიული ღირსშესანიშნაობები: გორის ციხე, სევანის ტბისპირა არქიტექტურა.
ეკონომიკა:
მიწათმოქმედება: რეგიონი ცნობილია მარცვლეულის (განსაკუთრებით ხორბლის), ხილის (ვაშლი, ქლიავი) და ყურძნის მოყვანით. ღვინის წარმოება განვითარებულია.
მრეწველობა: გორსა და ქაშურში არის საკვები და მანქანათმშენებლობის საწარმოები.
ტურიზმი:
პოპულარული მიმართულებები:
მცხეთა – რელიგიური ტურიზმის ცენტრი.
უფლისციხე – არქეოლოგიური ღირსშესანიშნაობა.
თრიალეთის ქედი – მთის ტურიზმი და ტრეკინგი.
ფესტივალები: მცხეთაში ტარდება ტრადიციული რელიგიური დღესასწაულები (მაგ., "სვეტიცხოვლობა").
საოცრებანი:
მცხეთის სამი ეკლესია: სვეტიცხოველი, ჯვარი და სამთავროს ეკლესია – ქართული ქრისტიანული არქიტექტურის შედევრები.
სტალინის მუზეუმი (გორი): იოსებ სტალინის პირადი ნივთებისა და ისტორიული ექსპონატების კოლექცია.
შიდა ქართლი ქართული ერის ფორმირებისა და კულტურული იდენტობის ერთ-ერთი უძველესი კერაა. დღესაც რეგიონი პოლიტიკურად და ეკონომიკურად აქტიურია საქართველოს ცხოვრებაში.